Etologia owadów społecznych

Pisałem kiedyś na blogu o "teorii spokrewnienia 3/4". Jest to element większej teorii W.D. Hamiltona dotyczącej tzw. "doboru krewniaczego". Ujmując w skrócie, teoria ta mówi, że zachowania altruistyczne wobec blisko spokrewnionych osobników są faworyzowane przez dobór naturalny. Wynika to z tego, że osobniki spokrewnione mają częściowo te same geny. Tym samym, osobnik pomagający swoim krewnym zwiększa szansę na przetrwanie własnych genów, fizycznie znajdujących się w ciałach jego bliskich (rodzeństwo, rodzice). Ta teoria miała też tłumaczyć wyewoluowanie owadów społecznych.

Czytałem ostanio ciekawy artykuł pt. "Etologia owadów społecznych: Fakty i kontrowersje". Koncentruje się on na zachowaniach obserwowanych wśród mrówek i stanowi krótki przegląd całej dziedziny. Porusza również kwestię teorii Hamiltona, która - jak się okazuje - nie zawsze sprawdza się w praktyce. Wynika to z tego, że samica może kopulować z wieloma samcami, a więc nie wszystkie robotnice mają tego samego ojca. Ponadto zdarzają się kolonie w których jest więcej niż jedna królowa (rekordowa kolonia liczyła ich ponad milion!), co sprawia, że pokrewieństwo pomiędzy dwoma przypadkowo wybranymi robotnicami maleje jeszcze bardziej. Przystępne omówienie tego zagadnienia, jak i innych aspektów etologii związanych z doborem krewniaczym, można znaleźć w rozdziale 10 "Samolubnego genu" Dawkinsa (wydanie jubileuszowe z 2007 roku zawiera bardzo rozbudowane i cenne przypisy). Bardziej szczegółowe informacje można znaleźć - z tego co słyszałem, ponieważ nie miałem okazji osobiście czytać - w "Społeczeństwach owadów" E.O. Wilsona (wydane w Polsce w 1979)

Pamiętacie jak pisałem, że mrówki stosują hodowlę? Niektóre gatunki zajmują się także rolnictwem. Amerykańskie mrówki z gatunku Atta colombica uprawiają pewien gatunek grzyba, który służy im za pokarm. Przygotowują w tym celu specjalny kompost z liści (potrafią w tym celu ogołocić z liści całe drzewo cytrusowe w ciągu zaledwie 24 godzin!) i własnych odchodów, czyszczą i przycinają strzępki grzybni oraz chronią grzyba przed pasożytami. Co więcej, mrówki potrafią zarejestrować reakcję grzyba na liście którymi jest "karmiony". Jeżeli któraś z roślin okazuje się dla grzyba toksyczna, mrówki nie będą jej więcej zbierać. Poniżej kilka zdjęć Atta colombica w trakcie zbierania liści.